به کارگیری دستورالعمل REACH در تجارت مواد شیمیایی اتحادیه اروپا
اگرچه مواد شیمیایی به نحوه گسترده ای در زندگی انسان وارد شده اند و جزء لاینفک زندگی انسان هستند ولی نگرانی ها در مورد اثرات آنها بر روی سلامتی انسان و محیط زیست یک مسئله جهانی است. بنابراین لازم است مقتضیات یکسانی برای کلیه مواد شیمیایی که تولید یا وارد یا مصرف میشوند در نظر گرفته شده و اطلاعات لازم برای حفاظت کارکنان و مصرف کنندگان در برابر خطرات مواد شیمیایی از طریق کاهش مواجهه، جایگزینی مواد خطرناک و تدوین مقررات کاری فراهم گردد.
مقررات جاری اتحادیه اروپا برای مواد شیمیایی، مجموعه ای از قوانین تدوین شده در طی سالهای متمادی است که در آن الزامات جداگانه ای برای مواد شیمیایی قدیمی (فاصله ۱۹۷۱ تا ۱۹۸۱) و مواد شیمیایی جدید (پس از سال ۱۹۸۱) وجود دارد.
در این مقررات اطلاعات کافی در مورد اثرات اکثر این مواد بر سلامت انسان و محیط زیست ارائه نمی‌شود بنابراین با توجه به ضرورت وجود اطلاعات برای ارزیابی و کنترل موثر مخاطرات بهداشتی، اتحادیه اروپا تصمیم گرفت سیستمی را طراحی نماید که در آن کلیه مواد شیمیایی قبل از ورود به بازار مورد آزمایش قرار گیرند و این مسئولیت علاوه بر مقامات عمومی نظارتی بر عهده تولیدکننده و واردکننده نیز گذاشته شود. این دستور العمل در قالب REACH امروزه در اتحادیه اروپا شناخته می‌شود.
واژه REACH اختصاری است از کلمات Registration ثبت، Evaluation ارزیابی، Authorization صدور مجوز مواد شیمیایی و Restrictions of Chemicals که مرحله چهارم آن می‌باشد که در واقع تداعی کننده نوعی محدودیت و ممانعت‌های استفاده از برخی مواد شیمیایی است. REACH مقررات تصویب شده توسط اتحادیه اروپا است که به منظور ارتقاء حفاظت از سلامتی انسان و محیط زیست در برابر خطرات ناشی از مواد شیمیایی ایجاد شده است.
این آیین نامه همچنین باعث تقویت رقابت در بازار مواد شیمیایی اتحادیه اروپا می گردد. این دستورالعمل باعث کاهش تعداد آزمایشات بر روی حیوانات برای ارزیابی خطر مواد شیمیایی می گردد. در اصل REACH برای کلیه مواد شیمیایی کاربرد دارد. این دستورالعمل نه تنها برای موادی که در فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند بلکه برای موادی که در زندگی روزمره ما نیز استفاده میشوند، کاربرد دارد. بنابراین این آیین نامه بر اکثریت شرکت های سراسر اتحادیه اروپا تأثیر مستقیم دارد. REACH مسئولیت تایید این مواد شیمیایی را بر دوش شرکتهای تولید کننده یا توزیع کننده قرار می دهد.
بر طبق این آیین نامه ، شرکت ها باید خطرات مرتبط با موادی که آنها تولید می کنند و یا در اتحادیه اروپا به بازار عرضه می کنند را شناسایی و مدیریت کنند. آنها باید به ECHA (European Chemical Agency) نشان دهند که چگونه این مواد می توانند بطور کاملا ایمن استفاده شوند و همچنین باید اقدامات مدیریت ریسک را به کاربران ابلاغ نمود. در صورت عدم مدیریت ریسک ، مقامات می توانند استفاده از مواد را با روشهای مختلف محدود كنند. در دراز مدت ، مواد با خطر بالا باید با مواد با خطر کمتر جایگزین شوند.
REACH نشان دهنده ثبت، ارزیابی ، مجوز و محدودیت استفاده از مواد شیمیایی می باشد. این دستورالعمل از تاریخ 1 ژوئن 2007 لازم الاجرا گردید. در حالت کلی، این آیین نامه برای شرکتهای زیر پاسخگویی و مسئولیت پذیری ایجاد می کند:
- تولید کنندگان مواد شیمیایی ( حتی برای صادرات به خارج از اتحادیه اروپا)
- وارد کنندگان مواد از خارج اتحادیه اروپا ( مواد شیمیایی، مواد اولیه برای تولیدات بعدی یا محصولات نهایی مانند لباس ، مبلمان یا کالاهای پلاستیکی)
- کاربران پایین دستی در صورت استفاده مستقیم یا غیر مستقیم از مواد شیمیایی
شرکت های تأسیس شده در خارج از اتحادیه اروپا: اگر شرکتی در خارج از اتحادیه اروپا تأسیس شده باشد و محصولاتش را به داخل گمرک اتحادیه اروپا صادر می کند، ملزم به تعهدات REACH نمی باشد. مسئولیت تحقق الزامات REACH بر عهده واردکنندگان مستقر در اتحادیه اروپا و یا نماینده تولید کننده غیر اتحادیه اروپا است که مستقر در اتحادیه اروپا است. در واقع می‌توان این دستور العمل را در موارد ذیل خلاصه نمود:
- ثبت: تولیدکنندگان و واردکنندگان مواد شیمیایی موظفند با خواص شیمیایی، کاربردها، جابجایی ایمن و در برخی موارد آزمایش مواد را گزارش دهند.
- ارزیابی: ریسک‌های ناشی از مصرف مواد شیمیایی ارزیابی و طریقه ایمن مصرف مواد شیمیایی خطرناک به صورت کامل تشریح شود.
- صدور مجوز و محدودیت ها: مواد شیمیایی خطرناک فقط پس از تصویب توسط آژانس مواد شیمیایی اروپا (ECHA) قابل استفاده هستند.
- محدودیت‌ها: ریسک های ناشی از مصرف مواد شیمیایی ارزیابی و طریقه ایمن مصرف مواد شیمیایی خطرناک به صورت کامل تشریح شود.
با توجه به موارد بیان شده می‌توان اهداف تدوین این دستورالعمل را در موارد زیر خلاصه کرد:
- افزایش ایمنی و سلامتی افراد و حفاظت از محیط زیست
- صیانت و رشد توان رقابتی صنعت اروپا
- ممانعت از گسیختگی و چندگانگی بازار داخلی اروپا
- شفاف سازی و رفع ابهامات مقرراتی
- ائتلاف و یکپارچگی با شرایط و وضع بین المللی
- مطابقت با تعهدات بین المللی اروپا در قبال سازمان تجارت جهانی (WTO)
REACH روشهایی را برای جمع آوری و ارزیابی اطلاعات در مورد خواص و خطرات مواد تعیین می کند. شرکت ها باید مواد خود را ثبت کنند و برای این کار لازم است تا با سایر شرکت هایی که همان ماده را ثبت کرده اند همکاری داشته باشند. اگر خطرات این مواد غیرقابل مدیریت باشد ، مقامات می توانند آنها را ممنوع کنند. آنها همچنین می توانند تصمیم بگیرند که استفاده را محدود کرده یا مجوز قبلی را صادر کنند. REACH بر طیف وسیعی از شرکتها در بسیاری از بخشها تأثیر می گذارد ، حتی شرکتهایی که ممکن است به نظر خودشان مرتبط با مواد شیمیایی نباشند.