مواد شیمیایی و آفت کش ها (Pesticides)
هر ماده‌ای که به منظور پیشگیری، نابودی، دور کردن، تنظیم یا کنترل آفت بکار رود بنا بر تعریف آژانس حفاظت از محیط زیست، آفت کش خوانده می‌شود. بسیاری از آفت کش‌ها، سمی هستند و علاوه بر اینکه آفت‌ها را از بین می‌برند به انسان‌ها و حیوانات نیز صدمه می‌زنند. آفت‌کش‌ها موادی به صورت مایع، جامد یا گاز هستند که به منظور نابودی آفت‌ها ( حشرات، علفهای هرز و میکروبها) به کار می‌روند.
اولین آفت‌کش شناخته شده توسط انسان، پودر گوگرد است که حدود ۴۵۰۰ سال پیش سومریان باستان در بین‌النهرین از آن استفاده می‌کردند. در قرن هفدهم میلادی از برگ‌های گیاه تنباکو، سولفات نیکوتین استخراج گردید و به عنوان حشره کش استفاده می گردید. در قرن هجدهم میلادی، ایرانیان و قبایل قفقاز از گرد گل داوودی به عنوان حشره کش استفاده می کردند.
انواع آفت کش از لحاظ ترکیب
انواع آفت کش از لحاظ ترکیب را می توان به دو گروه شیمیایی و زیستی تقسیم بندی نمود. آفت کشهای شیمیایی نیز به دو گروه سنتزی و ارگانیک تقسیم می شوند. برای نمونه از انواع آفت کش می توان به علف کش، حشره کش، قارچ کش، باکتری کش و جلبک کش اشاره نمود.
پس از جنگ جهانی دوم، عصر ظهور آفت کشهای سنتزی فرا رسید ولی به دنبال پیدایش بیماریهای جدید برخی از این آفت کش‌ها مانند ددت ممنوع شدند.
مضررات آفت کش ها
بسیاری از آفت‌کش‌هایی که برای نابودی آفت‌ها استفاده می‌شوند، برای سلامتی انسان ضرر دارند. ورود آن‌ها به دریاچه‌ها و رودخانه‌ها، موجب آلوده شدن منابع آبی می‌شود. بارش باران اسیدی و از بین رفتن جانداران آبی به دلیل افزایش میزان اسید موجود در آب، از دیگر عوارض استفاده از آفت کش ها می باشد. همچنین وجود آفت کش‌ها در آب برای جانوران به ویژه برای دوزیستان بسیار خطرناک است.
آفت کش ها و محیط زیست
با توجه به اثرات ناگوار استفاده از آفت کش های شیمیایی بر محیط زیست و سلامت انسان، امروزه کاربرد آفت کش های زیستی به عنوان روش جایگزین، مؤثر و در عین حال بی خطر برای کنترل آفات در برنامه های کشاورزی پایدار ضروری و حیاتی تلقی می شوند. آفت کش های زیستی شامل فرآورده هایی است که حاوی میکروارگانیسم های زنده می باشند.
اگرچه، تعداد فراوانی از سویه های مؤثر آفت کش های میکروبی شناسایی شده اند اما یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت تجاری آن ها، نبودِ فرمولاسیون های مناسب می باشد. چالش های متعدد علمی و فنی در فرآیند فرمولاسیون آفت کش های زیستی وجود دارد. با این حال، با پیشرفت های فنی و نگرش نوین جامعه به غذا و محیط زیست سالم، ثبت و فروش آفت کش های زیستی در دنیا در حال افزایش بوده و پیش بینی ها حاکی از افزایش فروش سالیانه آفت کش های زیستی در سال های آینده می باشد.
اسانس های گیاهی نیز به دلیل فواید بسیاری که نسبت به آفت کشهای شیمیایی دارند مورد توجه محققین سموم کشاورزی در کشورهای مختلف قرار گرفته اند که با استفاده از فن آوری جدید تهیه و فرمولاسیون این ترکیبات گیاهی زیست سازگار، مبادرت به کنترل تلفیقی آفات وبیماری های مهم گیاهی نموده اند.
قابلیت کنترل انواع بیماری های گیاهی از جمله بیماریهای قارچی، باکتریایی، ویروسی و نماتدها، عدم ایجاد مقاوت در آفات و بیماری های گیاهی، عدم سمیت برای پستانداران به دلیل تجزیه سریع در محیط ، تحریک برای مصونیت گیاه و جلوگیری از آلودگی های محیطی، فراوانی منابع غنی گیاهان مولد اسانس در کشور و عدم نیاز به واردات و نیز امکان دسترسی به مقدارزیادی اسانس با ازدیاد گیاهان دارویی از طریق روش های پیشرفته مهندسی ژنتیک را می توان از جمله مزیت های اسانس های گیاهی نسبت به آفت کش های سنتتیک برشمرد.
کاربرد نانو تکنولوژی در کنترل آفات
در دهه های اخیر نانو تکنولوژی در صنایع مختلف منجمله در زمینه تولید آفت کشهای نسل جدید نیز کاربرد وسیعی پیدا کرده است . حشره کش های نانو از اهمیت اقتصادی، بهداشتی و پزشکی بسیار بالایی برخوردارند زیرا با اثربخشی بیشتر در مقایسه با انواع معمولی خود در مبارزه با آفت محصولات کشاورزی و ناقلین بیماری های مهمی نظیر مالاریا کاربرد دارند.
تاکنون نمونه هایی از حشره کش های نانو به روش های مختلف تولید شده است ولی با توجه به نیاز جدی برای گسترش این گروه از حشره کش ها، شناسایی روش های مناسب تهیه نانو ذرات حشره کش ها لازم می باشد . موضوع دیگری که سبب ضرورت تحقیق و توسعه در زمینه آفت کش های نانو می شود پدیده مقاومت آفات نسبت به آفت کش ها می باشد که این موضوع موجب کاهش جدی تعداد آفت کش های مناسب به خصوص در مصارف بهداشتی شده است.