فتالیک اسید
فتالیک اسید که بنزن دی کربوکسیلیک اسید نیز نامیده می شود دارای فرمول شیمیایی C6H4(COOH)2، است. ایزومرهای مختلف فتالیک اسید با نام‌های مختلفی شناخته می‌شوند. ایزومر ارتو (۱،۲-بنزن کربوکسیلیک اسید) اسید فتالیک ساده و ایزومر متا، ایزو فتالیک اسید ( ۱،۳-بنزن کربوکسیلیک اسید) نام گذاری می‌شوند. این ماده شیمایی یک ترکیب آلی، جامد با دمای ذوب ۳۴۷ است و در حلال‌هایی همچون اتانول و متانول قابل انحلال است. شکل (1) نشان دهنده ساختار مولکولی فتالیک اسید است.
شکل (1): ساختار مولکولی ایزوفتالیک اسید
اسید ایزوفتالیک با اکسیداسیون متازایلن با استفاده از اکسیژن در مقیاس حدود یک میلیارد کیلوگرم در هر سال تولید می‌شود. این فرآیند از یک کاتالیزور کبالت- منگنز استفاده می‌کند. شرکت BP از نخستین شرکت‌هایی بوده است که فناوری تولید ایزوفتالیک اسید را تجاری سازی کرد. در فرآیند BP، مخلوطی از اسید استیک، آب، متازایلن، کاتالیزور و هوا در یک راکتور تغذیه می‌شوند. اسید ایزوفتالیک حاصل در محل متبلور می‌شود تا جدایی مکانیکی از حلال را تسهیل کند.
برای تصفیه بیشتر اسید، آن را با یک حلال مخلوط می کنند و آن را گرم کرده و محلول حاصل را به یک راکتور تغذیه می‌کند. مجدداً، پساب راکتور متبلور و به صورت مکانیکی از حلال جدا می‌شود. سپس اسید خالص‌شده برای خالص سازی خشک می‌شود. شکل (2) نشان دهنده میزان تولید ایزوفتالیک اسید در کشورهای مختلف است.
شکل (2): میزان تولید ایزوفتالیک اسید در کشورهای مختلف
کاربرد عمده و صنعتی ایزوفتالیک اسید خالص، تولید پلی اتیلن ترفتالات (PET) و تولید پلی استر غیر اشباع (UPR) و تولید سایر رزین‌های مصرفی در صنایع پوششی‌های سطحی است. مخلوط ترفتالیک اسید و ایزوفتالیک اسید جهت تولید بطری‌های آب معدنی و بسته بندی مواد غذایی کاربرد دارد. پلیمرهایی برپایه بنزوایمیدازول با کارآیی بالا از ایزوفتالیک اسید تولید می‌شوند. از جمله دیگر کاربردهای ایزوفتالیک اسید می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- جهت تولید محصولات عایق کاری و ایزولاسیون
- در تولید پلاستیک تقویت شده فایبر گلاس برای محصولاتی مانند لوله و خودروسازی
- تولید پوشش‌های صنعتی برای لوازم خانگی و مبلمان اداری فلزی
- به عنوان واسطه در تولید رزین‌های پلی‌استر اشباع‌نشده