عناصر شیمیایی هفت سین باستانی
همیشه نمادهای سفره هفت سین یادآور خواص و فلسفه کاربرد آنها در آیین نوروز باستانی می باشد، اما در اینجا قصد داریم راجع به ویژگی های شیمیایی نمادهای هفت سین و کاربرد بعضی از این اجزا در صنعت صحبت کنیم.
سیب: اولین سین هفت سین با خواص شیمیایی بسیاری که دارد اولین آن سیانید سدیم موجود در هسته سیب است. سیانید سدیم یا سیانور سدیم یک ماده سمی، جاذب رطوبت و غیر آلی است که در محیط مرطوب گاز سیانید هیدروژن را تولید مینماید. سیانید مورد نیاز در فرآیند سیانوراسیون از ترکیب شیمیایی سیانید سدیم تأمین میگردد. ماده شیمیایی سیانید سدیم برای اولین بار در سال 1834 توسط برادارن راجرز تولید شد.
آنها ترکیب رنگی حاوی مشتقات آهن دو ظرفیتی و سه ظرفیتی و کربنات سدیم را حرارت داده و بعد از خنک شدن مخلوط سیانید سدیم را با الکل از آن استخراج کردند. کاربرد سیانید سدیم (Sodium Cyanide 98%)صنعت معدن برای استخراج طلا، در ساخت محلول آبكاری، صنعت كشاورزی، صنايع داروسازی، صنايع شیمیایی میباشد.
سیانورسدیم مانند دیگر نمکهای محلول سیانور همچون سیانور پتاسیم یکی از سریع ترین سموم کشنده شناخته شده است. این ترکیب شیمیایی یک مهارکننده قوی تنفس است. قرار گرفتن در معرض گرد وغبار یا بخارات این ماده هم خطرناک است و در صورت واکنش با رطوبت هوا یا آب ، گازهای سمي و خورنده و قابل اشتعال آزاد میکند. سیانید سدیم دربشکه های فلزی 50 کیلوگرمی عرضه میگردد.
از دیگر مواد موجود در سیب اسید مالیک میباشد. اسید مالیک یک ترکیب آلی با فرمول مولکولی C4H6O5 است که در بدن همه موجودات زنده تولید می شود. این اسید پودری سفید رنگ و کریستالی با بوی ضعیف و طعم اسیدی قوی است که به خصوص در سیب سبز وجود دارد و به همین دلیل جوهر سیب هم نامیده می شود.
اسید مالیک یک دی کربوکسیلیک اسید و مسئول مزه ترش اکثر میوه هاست که نمک ها و استرهای آن به عنوان مالات ها شناخته می شوند. این اسید از نظر طعم شبیه به اسید سیتریک است و به عنوان یک طعم دهنده آنتی اکسیدان ، یک عامل بافرساز استفاده می شود.
سرکه: سرکه یا اسید سیتریک یا جوهر لیمو یکی از اسیدهای آلی است که هم در لیموترش و هم پرتقال وجود دارد. فرمول شیمیایی آن C₆H₈O₇ میباشد. کشف این اسید به جابر بن حیان نسبت داده می‌شود. سالانه بیش از دو میلیون تن اسید سیتریک در جهان تولید می‌شود. اسید سیتریک از جمله موادی است که کاربرد فراوانی در صنعت دارد و به عنوان یکی از مواد شیمیایی پرکاربرد شناخته شده است.
اسید سیتریک یک ماده نگهدارنده، امولسیفایر، طعم دهنده و تسریع کننده است که به طور گسترده ای در بسیاری از صنایع به خصوص در مواد غذایی، آشامیدنی، دارویی، محصولات آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد. به عنوان بک عامل بافر سیترات در کنترل PH تمیزکننده های خانگی و دارویی نیز مورد استفاده قرار می گیرد، همچنین این ماده به عنوان یک عامل بی بو و جایگزینی موثر بر سرکه سفید جهت رنگ آمیزی با رنگ های اسیدی نیز استفاده می شود. اسید سیتریک همچنین به جای اسید نیتریک در غیر فعال سازی فولاد ضد زنگ نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
در صنعت عکاسی به علت ماندگاری بوی اسید استیک در اتاق ظهور عکس، به اسید سیتریک به عنوان جایگزین بی بو رو آوردند. از اسید سیتریک همچنین به عنوان عامل تنظیم خون، لایه بیرونی آبنبات به صورت پودر، فرآوری سوسیس و کالباس،ترشی دهنده همانند سرکه در تولید زیتون و ترشیجات، بالا بردن کیفیت آرد و نان، در صنایع غذایی همانند کیک، بیسکوئیت، نوشابه، ژله، دسر، بستنی، اسانس، کنسرو، صمغ مصنوعی، شیرینی خانگی، تنظیم کننده اسیدیته روغن و چربی در غذاهای منجمد و ایجاد کمپلکس مابین فلزات و سیترات ها و به عنوان آنتی اکسیدان و نگهدارنده در فرآوردهای دریایی و ماهی های منجمد نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
اسید سیتریک جهت درمان کمبود آهن در بدن به شکل سیترات فریک آمونیاک مورد استفاده قرار می گیرد. از این ماده همچنین در تمیز کردن رنگ الیاف، نساجی و از خواص اسیدی کننده و آنتی اکسیدان آن در نمک های جوشان و رزین استفاده می گردد.
اسید سیتریک در مواد آرایشی و بهداشتی نیز به عنوان عاملی جهت شوینده سر در تنظیم اسیدیته در سیستم آنتی اکسیدان مورد استفاده قرار می گیرد و در شامپو های ضد شوره جهت تنظیم PH و درخشندگی استفاده می گردد.
سماق: در آنالیزی که بر روی میوه سماق انجام گرفت، مشخص شد که شامل: ۶/۹ درصد رطوبت، ۴/۷درصد روغن، ۶/۲پروتئین، ۶/۱۴درصد فیبر، ۸/۱درصد خاکستر و۸ /۶۳ درصد عصاره محلول در آب است
سماق محتوای طیف گستردهای از ترکیبات فعال دارویی از قبیل: اسیدهای ارگانیک، فنولیک اسید، فلاونوئیدها، آنتوسیانینها، تاننهای هیدرولیز کننده و ترپنوئیدها است.
از نظر ترکیبات شیمیایی در میوه و در برگهای سماق تانن فراوانی موجود است. در برگهای خشک آن بین ۳۰–۱۵ درصد تانن وجود دارد و به علاوه یک ماده رنگین زرد به نام میریستین یافت می‌شود. در میوه آن علاوه بر تانن مقدار قابل توجهی سیتریک اسید، وینیک اسید، مالیک اسید موجود است؛ که مزه ترش را به آن می‌دهد.
سمنو: گندم سرشار از کربوهیدرات بوده و ماده سازنده یا پیش‌ساز آن گلوکز است که در فرآیند جوانه زدن، کربوهیدرات شکسته و گلوکز آزاد می‌شود که شیرین‌کننده طبیعی است. سمنو حاوی ویتامین E، ویتامین‌های گروه B و اسید فولیک است که این فولیک اسید در بدن نقش سنتز و تولید کننده دارد. سمنو غنی از پتاسیم و منیزیم است.
سنجد: سنجد با نام علمي Elaeagnus angustifolia از خانواده Elaeagnaceae بومي نواحي شمال آسيا و اروپا است در ترکیب میوه سنجد تعدادی مواد پرارزش و با اهمیت وجود دارد، از جمله اولئین، استئارین، لینول و تا ۸% روغن پیهی (که گلیسیرید اسیدهای پالمیتین است). در میوه سنجد، اسیدهای آلی و یک نوع گلوکوزید به نام کرستین یافت می‌شود. در میوه سنجد، وجود اسیدهای چرب، اسیدهای آلی و انواع ویتامین‌ها از جمله ویتامین E و C, K, B۱, B۲, A, F و اسیـدهای چرب اشباع نشده تشخیـص داده شده است.
سبزه و سنبل: در مورد سبزه به دلیل اینکه هدف کلی گیاه و روییدن میباشد بنابراین در مورد درختان صحبت میکنیم. درختان همواره با احاطه ی کوهها و ایجاد نمایی زیبا، پاکیزگی هوا، حفظ منابع آبی، پناهگاه حیات وحش در حفظ محیط زیست تأثیر بسزایی را دارند. چگونگی آب و هوا تحت تأثیر مقدارتابش نور خورشید، باد و میزان بارندگی است ایجاد فضای سبز، درخت، درختچه و شمشاد ها به نوعی نقش فیلتر کننده ی هوا را به عهده دارند.
آنها با مکانیزم خود، با جابه جایی گرد و غبار، جذب دی اکسید کربن و در مقابل آزاد سازی اکسیژن، جذب ذرات آلوده کننده ای چون منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد، هوای تصفیه شده و سالم تری را در اختیارما قرار می دهند.
سمنو: سرشار از عناصر شیمیایی کلسیم و پتاسیم بوده و مصرف متعادل آن به کسانی که دچار پوکی استخوان هستند، توصیه می‌شود. فسفر آن قابل توجه بوده و برای رشد مغزی کودکان و زنان شیرده مفید است. آهن، اسید فولیک و ویتامین‌های گروه B آن عاملی برای خون‌سازی و تنظیم هورمونها بوده و می‌تواند در رفع خستگی و آرامش اعصاب تأثیرگذار باشد.
سیر: سیر حاوی ویتامین هایی مانند ویتامین ث، ویتامین ب6، مواد معدنی ضروری مانند فسفر، منگنز، روی، کلسیم، آهن و تیامین، اسید پانتوتنیک، کربوهیدرات و مقدار کمی پروتئین است.
سالی سرشار از سلامتی و شادی از پروردگار منان برایتان خواهانیم.