آشنایی با ماده شیمیایی سدیم متا بی سولفیت و کاربردهای آن
سدیم متا بی سولفیت یک ترکیب غیر آلی و پودر کریستال شده سولفور دی اکسید است که در دمای بالای 120 درجه سانتی گراد تجزیه می‌گردد. این ماده با نام‌های مختلفی از جمله موارد زیر شناخته می‌شود:
- Sodium metabisulphite (MBS)
- Sodium bisulfite, anhydrous
- Sodium pyrosulfite (pyrosulphite)
- Disodium metabisulfite (metabisulphite)
- Disodium pyrosulfite
- Pyrosulfurous acid, disodium salt
- E223 (In food Industries)
یکی از نکات اساسی در ارتباط با این ماده شیمیایی شرایط ویژه نگهداری این ماده است. اگر محفظه ای که محلول این ماده در آن واقع شده به طور کامل عایق بندی نشده باشد به سرعت با رطوبت هوا ترکیب شده و اکسیده می گردد. در شرایط نگهداری نامناسب ممکن است رطوبت جذب شده به تشکیل دانه های سخت منجر گردد. شکل (1) نشان دهنده فرمول ساختاری سدیم متا بی سولفیت است.
شکل (1): فرمول ساختاری سدیم متا بی سولفیت
به منظور تولید سدیم متا بی سولفیت روش‌های متنوعی ارائه شده است. این ترکیب را می‌توان از تبخیر محلول سدیم سولفیت اشباع شده با گاز دی اکسید گوگرد تولید نمود. جدیدترین روش تولید متابی سولفیت سدیم در جهان، استفاده از فرآیند گاز مرطوب (wet gas process) است. در این فرایند به علت تماس مستقیم گاز با بستر و تحت شرایط خاص است که در این روش بالاترین راندمان از لحاظ کمی و کیفی حاصل می شود. شرکت Solvay به منظور تولید سدیم متا بی سولفیت از واکنش بین دی اکسید گوگرد و سودا اش (سدیم کربنات) و سپس خشک نمودن کریستال‌های تولیدی طبق واکنش زیر استفاده می‌گردد:
شکل (2): واکنش تولید سدیم متا بی سولفیت مورد استفاده توسط شرکت Solvay
سدیم متا بی سولفیت با توجه به گرید تولیدی آن کاربردهای بسیار متنوعی در صنایع مختلف دارد. از این ماده به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده، آنتی اکسیدان در صنایع شیمیایی و همچنین یک عامل نگهدارنده در مواد غذایی استفاده می‌شود. این ترکیب به دلیل خواص اسیدی و نگه دارنده برای استفاده در تاریکخانه های چاپ عکس در عکاسی ها، بسیار مناسب است. همچنین از متا بی سولفیت سدیم به عنوان یک ماده ی سفید کننده در تولید پارچه در صنایع نساجی و یا تولید خمیرکاغذ کاربرد گسترده ای دارد. از جمله کاربردهای این ماده می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- فعال کننده در پلیمریزاسیون اکریلو نیتریل
- در صنعت تصفیه آب جهت کلر زدایی آب قبل از ورود آب به سیستم اسمز معکوس
- در صنایع کلر آلکانی جهت خنثی سازی کلر
- در صنایع غذایی بعنوان نگهدارنده و جلوگیری کننده از فساد مواد غذایی
- در صنایع چرمسازی جهت آهک زدایی پوست
- در صنایع آبکاری جهت تصفیه فاضلاب حاوی یون کروم
- حذف کننده کلر بعد از سفیدگری نایلون
- به عنوان یک منبع تولید SO2 (مخلوط شده با هوا یا اکسیژن) در فرآیندهای سیانیداسیون طلا
- به عنوان عامل کاهنده جهت خالص سازی و جداسازی آلدئیدها و کتون ها در صنایع شیمیایی
- جهت تولید بعضی رنگ های آلی